Voor Amerikanen van een bepaalde leeftijd staat de avond van 1 december 1969 in het geheugen gegrift. Zij zijn alvast het doelpubliek van de nieuwe roman van Richard Russo, over de herinneringen en de spijt van drie ouder wordende babyboomers die als kamergenoten aan de universiteit samen naar de loting voor de militaire dienst keken. Kreeg je een hoog cijfer, dan had je geluk en kon je doorgaan met je leven. Laag cijfer? Begin je maar voor te bereiden op Vietnam - of Canada.

Meer dan vier decennia later, tijdens een herfstweekend in 2015, komen de personages opnieuw samen, en nog altijd worstelen ze met de beslissingen die ze maakten in de nasleep van de loting. Zijn ze tevreden over wie ze geworden zijn? En zou Jacy, de rijke jonge vrouw op wie ze toen verliefd waren, hen op deze gevorderde leeftijd nog zien staan? Het is wellicht een onbeantwoordbare vraag. De reünie vindt plaats in een cottage op Martha's Vineyard waar ze het laatst samen waren, net na hun afstuderen. Het was het weekend waarin Jacy plots verdween, waarna ze nooit meer iets van zich liet horen.

Chances Are... ('Er is een kans') ontwikkelt zich als een mysterieroman. Er zijn theorieën dat Jacy misschien vermoord werd, maar uiteindelijk belandt het verhaal weer bij de drie vrienden, die elkaar naar alle waarschijnlijkheid minder goed kennen dan ze dachten. De spanning sleurt je door de eerste helft van de roman, maar wat beter werkt, is Russo's portrettering van de centrale personages, met hun vaderkwesties en hun onzekerheden over status en geld, hun ingebakken onwetendheid op het vlak van vrouwen, en de nood die ze voelen om de wereld een bepaald imago voor te schotelen, ook al beseffen ze goed dat dat de wereld geen moer kan schelen.

Lincoln Moser, de eigenaar van het huis en de man die het weekend georganiseerd heeft, is een gelukkig getrouwde maar financieel krabbelende vastgoedmakelaar uit Las Vegas. Als enig kind werd hij opgevoed volgens een strikt Republikeins regime beheerst door de kerk, de countryclub en het onwrikbare geloof dat kinderen luisteren als ouders praten. Uiteraard was Minerva College een revelatie voor een tiener als Lincoln, maar naarmate de jaren verstrijken, nemen de twijfels toe: begint hij niet onrustwekkend hard op zijn vader te lijken?

Teddy Novak heeft net zijn job verloren als redacteur bij een kleine religieuze uitgeverij. Stilaan begint hij te beseffen dat het 'seculiere kloosterleven' dat zijn dagelijkse leven is binnengeslopen hem de kans heeft ontnomen iets te beginnen met de enige vrouw die meer had kunnen worden dan gezelschap voor sociale aangelegenheden.

Van de drie lijkt Mickey Girardi het minst veranderd te zijn. Hij rijdt nog altijd met een Harley en draagt nog altijd het rockeruniform bestaande uit jeans, cowboylaarzen en een leren vest. En hij is nog altijd de frontman van een band die in kleine clubs speelt. Als jongste van acht kinderen en enige zoon in een arbeidersgezin kwam hij bijna per toeval op Minerva terecht.

Naarmate de roman vordert, leren we meer over Teddy's angstaanjagende buien en Mickeys niet altijd opgekropte geweldsuitbarstingen, en over Lincolns almaar alarmerender speculaties over wat er echt met Jacy is gebeurd. Als haar verdwijning uiteindelijk verklaard wordt, is serieus wat suspension of disbelief aan de orde.

Er is een kans is in se niet zozeer een mysterieverhaal, maar een evocatie van wat er gebeurt als je je inlaat met "de vreemdsoortige mannelijke overtuiging dat stilte iemands gevoelens beter overbrengt dan andere dingen". Als Lincoln, Teddy en Mickey uiteindelijk gedwongen worden over die gevoelens te praten, komen ze erachter dat "het membraan dat sympathie van medelijden scheidt soms flinterdun is".

Er hangt iets treurigs, een gevoel van berusting, over deze mannen, voor wie zo veel veranderde door het simpele trekken van een lotje. Ze hadden het duidelijk fout met hun geloof dat ze de wereld konden veranderen.

Net zoals de personages in Russo's meest iconische romans, Nobody's Fool('Niemands gek') en Empire Falls, zijn deze mannen niet bijster goed in filosoferen. Maar de zweem van spijt die over Er is een kans hangt, is bijwijlen aangrijpend, precies omdat deze oude vrienden het zo moeilijk vinden om uiting te geven aan hun emoties. Zullen ze alsnog in staat zijn zich open te stellen voor wat de toekomst nog voor hen in petto heeft?

Signatuur, 416 p., 25,99 euro.

Verberg tekst

Richard Russo (71) heeft in het kader van de hedendaagse literaire tijdgeest zowat alles tegen - leeftijd, velkleur en geslacht - en dat de hoofdpersonen van zijn roman drie 66-jarige blanke Amerikanen zijn, kan ook al bezwaarlijk als buitensporig wervend of hogelijk sexy worden beschouwd. Dat de drie nog steeds verliefd zijn op de herinnering aan een medestudente die op haar eenentwintigste spoorloos verdween maakt de zaken er niet beter op.

Toch is Er is een kans wel degelijk een fantastische roman. Je kunt je moeilijk voorstellen dat iemand er géén hopen leesplezier aan zal beleven. Lincoln, Teddy en Mickey, zoals de voormalige 'drie musketiers' heten ('één voor allen, allen voor één!'), komen al vierenveertig jaar te hooi en te gras samen, maar ditmaal is het ongewoon lang geleden: een klein decennium. Plaats van reünie is een huis dat Lincoln bezit - en ten gevolge van financiële trubbels wellicht binnenkort zal verkopen - op een klein eiland aan de Oostkust. Hier ook was het dat de drie eertijds, in 1971, een soort van afscheidsweekend doorbrachten om het einde van hun jeugd, studententijd en onschuld te vieren - het meteen daarna verdwenen meisje, de verrukkelijke Jacy, was eveneens van de partij. Mickey was pas aangeduid door het lot om zijn vaderlandse plichten te vervullen in Vietnam, wat enigszins een domper op de vreugde zette, maar de lome hippiesfeer van zorgenvrij optimisme die Russo weet op te roepen is niettemin aanstekelijk genoeg om er plaatsvervangende nostalgie bij te kunnen voelen. 'Waar hij werkelijk naar verlangde, besefte hij, was de naïeve overtuiging van zijn generatie dat ze de wereld, als die onherstelbaar corrupt zou blijken, gewoon de rug konden toekeren.'

Het besef dat dit laatste uitdrukkelijk niet tot de mogelijkheden behoort in dit leven, daagde algauw. Evenmin, zo blijkt uit Er is een kans, is het mensen gegeven de wereld te veranderen of te negeren als dat zij aan zichzelf - of aan wie zij kennelijk geworden zijn - kunnen ontsnappen. Wie niet bijtijds sterft, gooit zichzelf ten prooi aan het noodlot, en op de koop toe geldt: hoe langer je je vrienden kent, hoe meer geheimen je hebt voor elkaar. En o ja, mensen liegen vooral tegen zichzelf, en 'het leven berooft je altijd van de dingen die je je niet kunt permitteren te verliezen'.

Het penseel van Vermeer

Dat is niet niks, nee, qua terneerdrukkende wijsheden die de roman in de aanbieding heeft, maar het wonder bestaat erin dat Er is een kans tezelfdertijd een rake ode is aan alles wat het leven de moeite waard maakt: vriendschap, liefde en verliefdheid, maar ook de mogelijkheid om - er is een kans, jawel - bepaalde moeilijkheden en zelfs, bij momenten, jezélf te overwinnen. Russo toont zich bovendien een gedreven mensenkenner, die karakters tekent met een pen die zich kan meten met het penseel van Vermeer, en hij zet de lezer ook nog eens voortdurend van het ene verkeerde been op het andere, zodat hij, die lezer, meer dan vierhonderd heerlijke bladzijden lang struikelend laveert tussen verrassing en verbazing: deze pageturner verslind je met je hand voor je wijd open mond. Vergeet niet, immers, dat Er is een kans zich genregewijs niet voor één gat laat vangen, en behalve een roman over ouder worden en jong zijn, over vriendschap en verwijdering, over liefde, toeval, vrije wil en fatum, ook nog eens een heuse mystery novel mag heten. Want wat is er juist met Jacy gebeurd? Naast de herinnering aan haar is het natuurlijk ook die vraag waar de drie nog altijd onder gebukt gaan. Leeft zij nog, is zij vermoord? Heeft de hufterige buurman van het eilandhuis, die ooit door Mickey in elkaar gebeukt werd nadat hij tijdens een feestje Jacy had 'klemgezet' in de keuken, iets met haar verdwijning te maken? Weten de ouwe vrienden trouwens wel alle drie even weinig?

Slechts één ding is zeker: geen kans dat u zich met Er is een kans ook maar een ogenblik vervelen zult.

Vertaald door Kees Mollema, Signatuur, 416 blz., 25,99 €. Oorspronkelijke titel: 'Chances are'.

Verberg tekst

Ze noemen zich de drie musketiers. Lincoln, Teddy en Mickey zijn al sinds hun studententijd aan elkaar verknocht. Hoewel er soms jarenlange hiaten zijn gevallen, zijn ze vrienden voor het leven. En nu ze de pensioengerechtigde leeftijd naderen, besluiten ze samen vakantie te vieren op Martha’s Vineyard, een eiland waar vooral rijkelui komen zomeren. Ooit spendeerde het drietal er zijn laatste studentendagen, vlak voor het echte leven begon. Teddy zou voor een vage academische carrière kiezen en Lincoln zag wel brood in vastgoed. Mickey wachtte een zwaarder lot: hij moest naar Vietnam en zou uiteindelijk naar Canada vluchten om aan de dienstplicht te ontsnappen. Pas na de amnestiewet van Gerald Ford mocht hij Amerika weer binnen, maar tegen dan was zijn leven al gesloopt – drugs, seks en rock-’n-roll hadden hun tol geëist. Een gezellig onderonsje op een eiland zal deugd doen.

Grote afwezige: Jacy, de vierde musketier, het meisje op wie ze alledrie stapelverliefd waren én de vrouw die spoorloos verdween. Wilde ze ontsnappen aan haar verloving met de doodsaaie Lance, of is ze in de handen van een maniak terechtgekomen? De lokale sheriff vermoedde dat laatste maar kon niet meteen een verdachte aanwijzen. Tenzij dan die ene louche eilandbewoner die iedereen liever meed. Maar waarom gedraagt Mickey zich zo vreemd? Is hij niet de laatste die Jacy levend heeft gezien?

Het antwoord is niet zo belangrijk in de nieuwe roman van Pulitzerprijs-winnaar Richard Russo. Het thrillerverhaaltje is slechts de dieselmotor die zijn boek aan de gang houdt. Getrouw aan de leeftijd van zijn hoofdpersonages vertelt Russo op gezapige toon hun levensverhalen en dat doet hij vakkundig, zij het ook wat op automatische piloot. Vaagweg doet hij een poging om de Amerikaanse droom te illustreren en zijdelings slaat hij een politieke toon aan – Vietnam komt aan bod, de kloof tussen rijk en arm, tussen Democratisch en Republikeins ook – maar zijn liefde voor zijn personages is te groot om hen met maatschappijkritiek te bezoedelen.

Zijn knullige musketiers charmeren. De tijd van kroeggevechten is al lang voorbij en de degens zijn ingeruild voor prostaatproblemen en krakkemikkige harten. Een laatste flitsend avontuur ware leuk geweest, ook voor de lezer, maar zoals Lincoln besluit: alle dingen hebben de neiging om hoe dan ook uit elkaar te vallen. Een roman als een mooi dwarrelend herfstblad dus.

***

Signatuur (oorspronkelijke titel: Chances Are), 416 blz., € 25,99.

Verberg tekst

De drie oud-studievrienden Lincoln, Teddy en Mickey houden een soort reünie op Martha’s Vineyard. Lincoln heeft daar een vakantiehuisje dat hij wil gaan verkopen, maar voordat het zo ver is komen de drie vrienden na veertig jaar weer voor een weekend samen. De vorige keer was ook hun vriendin Jacy erbij, maar die verdween aan het eind van de vakantietrip spoorloos. Waar ze is gebleven weet niemand, maar ze zijn haar nooit vergeten. Alle drie waren ze heimelijk verliefd op haar. Lincoln denkt nog steeds dat zijn plaatselijke buurman meer van de vermissing van Jacy af weet en gaat bij de inmiddels gepensioneerde politieman langs. Ook blijken de drie mannen elkaar toch niet zo goed te kennen als ze dachten. Heerlijke roman over vriendschap met een mysterie erin verwerkt, wat het boek spannend maakt. Russo weet de personages een ziel te geven, rake dialogen met humor, je gaat van de mannen houden. Eén tip, begin ‘s ochtends met lezen want je kunt dit boek niet meer wegleggen. Russo (1949) wordt geroemd als rasverteller en ook met deze negende roman weet hij de lezer aan zich te binden. Met 'Empire Falls' won hij in 2002 de Pulitzerprijs. Verberg tekst