Een 'wonderlijk allegaartje', zo noemde Maarten 't Hart Max Havelaar, of De koffieveilingen der Nederlandsche maatschappy ooit. Deze klassieke roman van Multatuli (1860) is inderdaad een merkwaardige hutsepot van verschillende verhalen, vormen en stijlen. Toch blijft het boek anderhalve eeuw na publicatie nog altijd sprankelen. De uitmuntende editie van Annemarie Kets biedt de lezer bovendien ook waar hij recht op heeft: de tekst zoals Multatuli hem zelf bedoeld heeft.

"Ik ben makelaar in koffi, en woon op de Lauriergracht, N° 37." Met deze geniaal eenvoudige zin begint Max Havelaar. De omstandigheden waarin de roman is ontstaan, zijn bekend. Eduard Douwes Dekker (die zich pas later Multatuli zou noemen) was in januari 1856 tot assistent-resident van de afdeling Lebak benoemd, een arme en dunbevolkte streek in West-Java. De sociaal bewuste Dekker nam zijn ambt meteen ter harte en voer zwaar uit tegen Karta Natta Nagara, de plaatselijke regent, die er volgens Dekker zelf verantwoordelijk voor was dat de bevolking van Lebak verpauperde. Dekkers voortvarendheid werd niet geapprecieerd: precies drie maanden na zijn benoeming werd hij alweer ontslagen.

Na drie jaar zwerven belandde hij in een goedkoop Brussels hotelletje, waar hij al zijn duivels ontketende en in minder dan een maand tijd Max Havelaar schreef. De roman sloeg in als een bom en werd wellicht het bekendste en meest gelezen boek uit de Nederlandse literatuurgeschiedenis. Nogal wat personages zijn klassiek geworden en bepaalde passages, waaronder het verhaal van Saïdjah en Adinda en de 'rede tot de hoofden van Lebak' horen tot het collectieve geheugen van lezend Nederland en Vlaanderen.

Max Havelaar heeft een ingewikkelde raamstructuur met drie vertellers, en speelt zich af in een periode en een geografische setting die ver van ons verwijderd liggen. Hoe groot ook zijn intrinsieke literaire kracht, zo'n boek kan lezers van vandaag alleen nog aanspreken als het door nuttige commentaar en degelijke duiding wordt omkaderd. Annemarie Kets heeft zich voor deze uitgave in de reeks 'Nederlandse klassieken' van die opdracht voortreffelijk gekweten. Kets koos als basistekst voor de laatste door de auteur geautoriseerde druk (1881), en heeft daar uitstekende argumenten voor. De ingrepen die ze zich als redacteur permitteerde, worden keurig verantwoord, en ook haar literair-historische commentaar is bijzonder verhelderend.

Kets koos er nadrukkelijk voor om niet aan de taal en de spelling van Multatuli te tornen. Dat kan de lezer van vandaag misschien wat afschrikken, maar wie zich de moeite getroost om zich door de eerste tien pagina's heen te worstelen, geraakt snel aan de taalkundige en orthografische eigenaardigheden gewend en zal gaandeweg zelfs smelten voor de zwierigheid ervan.

Max Havelaar is een boek dat in elke bibliotheek een plaats verdient. Deze editie van Annemarie Kets is een schoolvoorbeeld van degelijkheid, accuratesse en wetenschappelijke betrouwbaarheid. [Bert Van Raemdonck] Verberg tekst

Ongewijzigde herdruk van deze editie van Multatuli's meesterwerk, zijn in romanvorm vervatte aanklacht van de 19e-eeuwse koloniale misstanden in Nederlands-Indië. De spelling is aangepast aan de voorkeurspelling, alleen de typische Multatuliaanse y in plaats van de ij is gehandhaafd. Deze tekst is gebaseerd op de laatste door de auteur herziene uitgave (5e druk 1881). Bevat tevens de omvangrijke en curieuze "Aantekeningen en ophelderingen bij de uitgaaf van 1875 (herzien, ongewijzigd en aangevuld in 1881)" van Multatuli. Nieuw is een zeer leesbaar nawoord van Marita Mathijsen. Kleine druk, leeslint.