Marcus Conway zit aan de keukentafel. Het is Allerzielen 2008, zijn vrouw Mairead zal nog een uur of vier weg zijn en hij overdenkt zijn leven. Als kind zag hij hoe zijn vader een Massey Ferguson 35-tractor uit elkaar haalde, ieder onderdeel bekeek en smeerde en de machine weer ik elkaar zette. De kleine Marcus zag echter niet alleen zijn vader, hij zag ook God die het heelal met moeren en bouten in elkaar schroefde en het visioen van een mens die hemel en aarde uit hun hengsels kon lichten door er een of andere onontbeerlijke splitpen uit te lichten. Hij zou ingenieur worden.

In Mike McCormacks Dag der zielen beseft Marcus hoe fout die kinderlijke fantasie wel was, want zo'n uit losse onderdelen in elkaar gekitte constructie is niet echt stevig, natuurlijk. Het risico op instorting is permanent, tot het werkelijkheid wordt, en dat is wat Marcus meemaakt, daar aan die keukentafel.

We zien zijn leven passeren, hoe zijn huwelijk niet werd wat hij ervan verwachtte, evenmin als zijn kinderen. Hij beschrijft zijn overspel.

Maar wat hem misschien nog wel het meest dwarszit, is dat hij als bouwkundig ingenieur naarstig meewerkte aan het opblazen van de reusachtige financiële luchtbel die een paar maanden eerder is geklapt, die de Celtic Tiger (het Ierse economische wonder tussen 1995 en 2005) ontmaskerde als een gore straatkat en maakte dat zijn landgenoten 's avonds rijk gingen slapen en de ochtend nadien met een lege bankrekening weer opstonden.

Dag der zielen speelt dus in Ierland, in Louisburgh meer bepaald, een dorp in South Mayo, een graafschap vol kruiswegen en kapelletjes, trots op zijn unieke geschiedenis van mensen die verhongeren of zichzelf uithongeren voor de goede zaak. En dat ook nog steeds doen, bijvoorbeeld uit protest tegen het plan om een hogedrukgasleiding onder de nabije baai te leggen. Het is een leeglopende streek, van waaruit men vroeger naar Amerika vertrok en nu naar de lonkende goudpotten van Dublin.

Bezwerende cadans

Niet alleen qua setting, maar ook op literair vlak is Dag der zielen een echte Ierse roman. De door een midlifecrisis getroffen Marcus doet heel erg denken aan de hoofdpersonen uit John Banvilles Ghosts of the Sea. Ook hij heeft het gevoel achtervolgd te worden door de fouten uit zijn verleden.

En dan is er nog die specifieke stijl. Als wou McCormack eer bewijzen aan zijn illustere voorgangers James Joyce en Samuel Beckett, heeft hij zijn roman als één enkele stream of consciousness geschreven. Geen leestekens dus in deze lange zin van een roman die de weergave is van een ononderbroken gedachtegang.

En het werkt. De eerste pagina's is het even wennen, maar daarna lees je op de bezwerende cadans van McCormacks taal en lijk je wel in een trance te komen. Dag der zielen is daarom de ideale roman om in één zit uit te lezen en daarna nog heel vaak aan terug te denken. Want dit boek gaat natuurlijk niet alleen over een zonderlinge Ier in Louisburgh. Het gaat ook over Ierland als geheel, over de wijze waarop wij naar onze omgeving kijken en wat wij uiteindelijk van de wereld willen maken.

Lebowski, 270 p., 21,99 euro. Vertaald door Robbert-Jan Henkes.

Verberg tekst

Om te beginnen heeft McCormack zijn zin netjes in alinea's onderverdeeld. Daarnaast stel je spoedig vast dat de gedachtenstroom bijna net zo gemakkelijk te volgen is als gesproken taal, waar ook de punten en komma's ontbreken.

In Dag der zielen volgen we de gedachten, associaties en herinneringen van Marcus Conway, civiel ingenieur in een dorp in het West-Ierse graafschap Mayo. Het boek begint als op 2 november 2009 het Angelus klinkt: het klokgelui dat oproept tot gebed.

Aanvankelijk wat hortend en stotend komt Conways verhaal op gang. Hij vertelt over zijn vrouw, die hij eens ontrouw is geweest. Over zijn dochter, kunstenares, die een expositie organiseert waarbij alle kunstwerken met haar eigen bloed zijn vervaardigd. We lezen over het landschap, de dorpsgemeenschap, over een virus dat het drinkwater heeft aangetast, iets waar de ingenieurs wel weer de schuld van zullen krijgen.

Het hele boek door geeft McCormack hints dat tijdstip (Angelus) en dag (Allerzielen) niet toevallig gekozen zijn. Dag der zielen speelt niet voor niets in de 'grijze dagen na Samhain als de zielen van de doden kortstondig uit het vagevuur zijn vrijgekocht door de gebeden van de gelovigen en naar hun huizen kunnen terugkeren'.

In Dag der zielen smelten Keltische traditie, literair modernisme, de hedendaagse streekroman en een vleug katholicisme op virtuoze wijze samen tot iets waarlijk nieuws en bijzonders.

****

Uit het Engels vertaald door Robbert-Jan Henkes. Lebowski; 272 pagina's; € 21,99.

Verberg tekst

Deze bekroonde experimentele roman van de nogal onderschatte Ierse schrijver (1965) beschrijft met één lange zin de herinneringen van de civiele ingenieur Marcus Conway die op Allerzielen 2008 in een ‘post mortem aria’ (maar dat onthult hij pas op het eind) over zijn geliefde Louisburgh, dichtbij Westport in Mayo County aan de Ierse westkust verhaalt. De nogal pragmatisch ingestelde Marcus vermengt herinneringen aan zijn ouders en zijn gezin (zijn zieke vrouw Mairead en hun kinderen Agnes, een kunstenares wier werk hem shockeert, en zoon Darragh) met de geschiedenis van zijn land, vooral de hebzucht en stupiditeit van zijn opdrachtgevers tijdens de economische hausse, gezien vanuit de dip die erop volgde. Motto en ‘boodschap’ is dat het de dagelijkse ritmes en rituelen zijn die de wereld bij elkaar houden, met als thema’s politiek, familie, kunst, huwelijk, gezondheid, burgerplicht en het milieu. Dit prozagedicht als ode aan het kleinstedelijk Ierland trekt je onherroepelijk in zijn ban. Winnaar van de Goldsmiths Prize 2016. Verberg tekst