Begin jaren '70 schreef Jeroen Brouwers op elke snipper papier die hem in handen kwam zijn ervaringen neer over de crisis die hij in zijn leven doormaakte, samen met herinneringen en polemische woede-uitbarstingen. Zijn huwelijk stond op springen, hij was ontslagen bij uitgeverij Manteau, het schrijven vlotte niet, een geliefde had zich opgehangen, een nieuwe geliefde kon niet kiezen tussen hem en haar echtgenoot. Oorspronkelijk plande hij al die schrijfsels te laten uitmonden in een duizenden bladzijden tellend 'groot boek', waaraan hij zijn verdere leven zou schrijven. Dat is er nooit gekomen, maar hij verwerkte de doos vol notities wel in zijn Indië-romans en tal van andere werken. In de reeks 'oerboeken' van Nederlandse auteurs, die na stopzetting bij De Bezige Bij door Atlas is heropgestart, wordt nu het manuscript van In het midden van de reis door mijn leven gepubliceerd. Het gaat om een al enigszins bewerkte versie van een aantal kladnotities, die hij overschreef in een dummy van het Verzameld proza van Jan Walravens. Deze tekst wordt ingeleid door een autobiografisch essay waarin Brouwers de ontstaansachtergrond toelicht. Het geeft een fascinerend beeld van zijn turbulente jaren, met kanttekeningen over de "typische Brouwerspersonages, geparalyseerd door angst" en merkwaardige coïncidenties. Johan Vandenbroucke gaat vervolgens op zoek naar de wijze waarop passages uit het oermanuscript een plaats hebben gekregen in het oeuvre. Het is een scherpzinnig stuk dat niet alleen veel zegt over hoe Brouwers schrijft, maar ook over een aantal obsessionele motieven in zijn werk: vliegen, klokken, sloopwerkzaamheden en onbereikbare vrouwen. Het eigenlijke oermanuscript telt ongeveer 45 bladzijden en is een grotendeels ongeslepen diamant. Het toont al de ongemeen indringende, directe stijl waarmee de schrijver situaties en waarnemingen in het netvlies van de lezer brandt. Sommige passages leunen nog heel sterk op andere auteurs als Kafka of Van Deyssel. Het manuscript bevat o.m. de oerversie van het verhaal 'La Bohème', een sleutelverhaal dat opnieuw opduikt in De Exelse testamenten (1978), nu in zijn eigenlijke context. In het indrukwekkende en schrijnende 'in memoriam' voor Anne Walravens trekt Brouwers al zijn registers open: romantisch en opstandig, barok en melancholisch. Een schrijnende herinnering aan de flowerpowertijd van de Dolle Mol in Brussel en een liefde waarbij leven en literatuur samensmelten, en helaas ook de dood. Een en ander gaat vergezeld van documenten en foto's, een volledige bibliografie van de boekpublicaties en een gedetailleerd register. Dankzij de uitgebreide toelichtingen is dit op zich marginale 'oerboek' een belangwekkende publicatie geworden. [Erik de Smedt] Verberg tekst

Jarenlang schreef Jeroen Brouwers in wat hij een 'ecriture automatique' noemt alles op wat hem voor de geest kwam. Het zo ontstane geschrift vormde de basis van veel van zijn later gepubliceerd werk. Onlangs is een fragment van dit 'oermanuscript' teruggevonden. Het wordt in dit boek gepubliceerd. Die publicatie wordt voorafgegaan door een openhartig autobiografisch essay, waarin de auteur het een en ander duidelijk maakt. Daarna geeft Johan van den Broucke aan en analyseert hoe Brouwers het oer-manuscript heeft gebruikt, wat gevolgd wordt door de publicatie ervan. Ten slotte kan men in de ook opgenomen en prachtig beklemmend geschreven 'Exelse testamenten' een voorbeeld lezen van de manier waarop de auteur te werk ging met het uitwerken van spontaan opgeschreven fragmenten. Zo ontstond een bundel waarin men én de auteur beter leert kennen én de manier waarop hij werkt. Met kleurenfotokatern.