Paul en zijn vrouw Claire gaan op restaurant met Pauls broer Serge en zijn echtgenote Babette. Paul heeft er absoluut geen zin in en beschouwt de avond al bij voorbaat als mislukt. Hij ergert zich aan alles en iedereen, niet het minst aan Serge, die kandidaat-premier is en in Pauls ogen het summum van hypocrisie en schone schijn. Maar al snel blijkt er veel meer aan de hand te zijn dan deze kleine ergernissen. De twee koppels hebben iets heel belangrijks te bespreken: de misdaad van hun twee 15-jarige zoons Rick en Michel. Langzaam maar zeker evolueert het gesprek van zomervakanties en bioscoopbezoeken naar de onafwendbare beslissing die moet worden genomen.
In de eerste honderd bladzijden van Het diner leren we een grappige, en vooral heel menselijke Paul kennen, die met zijn eigenzinnige ideeën de sympathie én empathie van de lezer weet te winnen. Wanneer je beetje bij beetje te weten komt dat Pauls zoon Michel iets ernstigs heeft misdaan, en dat Paul niet goed weet hoe hij hiermee om moet gaan en er ook niet met Claire over durft praten, voel je nog met hem mee. Maar dat blijft niet duren. Wat je aanvankelijk nog voor morele aarzeling aanziet, begint steeds meer op laksheid, gebrek aan verantwoordelijkheidszin en zelfs ontkenning te lijken. Langzaam leer je een andere Paul kennen, een Paul die zelf ontzettend agressief uit de hoek kan komen en er kennelijk geen graten in ziet om in het bijzijn van zijn (destijds) achtjarige zoon de fietsenmaker met een fietspomp te bedreigen. Ook Claire, van wie je niet zoveel te weten komt, maar die volgens Paul erg verstandig is, zorgt voor de nodige verrassingen. Terwijl ze aan het begin van de avond nog met Serge discussieert over de hypocrisie van blanken in hun houding tegenover zwarten, is ze aan het einde van het etentje, wanneer het gaat om de ernstige feiten die haar zoon gepleegd heeft, elk gevoel voor nuance kwijt. Voor Claire telt maar één ding en dat is dat haar zoon gewoon met zijn leven kan doorgaan. Michel zelf heeft daar in ieder geval weinig problemen mee. De enige die zich de vraag stelt of het wel zinvol is dat de wandaad van de twee neven zonder repercussies blijft, is Serge.
Zo wordt de herkenbare wereld die je aan het begin van het verhaal binnenstapte, plots heel unheimlich. Je blijkt je schromelijk in mensen te hebben vergist. De persoon in wiens ergernissen je jezelf wel een beetje herkende, blijkt iemand die zichzelf niet onder controle heeft. De verwachte worsteling met een ethisch dilemma blijft uit. Dit verontrustende universum mist zijn effect niet, maar hier betaal je wel een hoge prijs voor. Herman Koch zegt dat hij er niet van houdt wanneer zijn boeken als satirisch worden bestempeld. Toch is het niet moeilijk te zien waar die karakterisering vandaan komt. Het diner heeft wel degelijk iets heel grotesks, met zijn immorele personages en zwart-witte meningen. Koch raakt aan een aantal heel belangrijke en actuele thema's, zoals de doodstraf en het dilemma waar je als ouder mee af te rekenen krijgt wanneer je kind een misdaad met ernstige gevolgen begaat. Maar dergelijke thema's vragen ruimte voor nuancering en reflectie. En net daar laat dit boek het een beetje afweten. Alles wordt veel te hapklaar aan de lezer geserveerd. De oorzaak van Michels wangedrag is niet ver te zoeken als je weet dat het hem met de paplepel is ingegoten. En ook Pauls gedrag krijgt een verklaring die niets aan het toeval overlaat. Hij blijkt nl. een psychiatrische aandoening te hebben. Een schoolpsycholoog stelt dit vast nadat Paul uit zijn functie als leraar is ontheven omdat hij een leerlinge heeft uitgescholden. Het gaat om een genetische afwijking met een "Duits klinkende naam". Deze ziekte is vooral "een kwestie van neuronen" en moet dan ook met medicatie behandeld worden. En daar houdt het niet op: het gaat ook nog eens om een aandoening die voor de geboorte via een vruchtwaterpunctie opgespoord kan worden, waarna de meeste ouders besluiten "om geen risico te nemen". Het realistische kader waarin het boek was begonnen, wordt hier helemaal losgelaten. Maar daar waar eerdere absurditeiten nog enigszins verhaaltechnisch verantwoord waren, lijkt het hier toch vooral een tekortkoming. Koch put uit een ontzettend complexe problematiek waar hij blijkbaar weinig research naar heeft gedaan. De manier waarop hij de zaken hier weergeeft, is uitermate simplistisch en haast naïef. Over de mysterieuze afwijking kom je niet veel te weten, enkel dat Paul erdoor gaat piekeren en er agressief van wordt. Het is Koch kennelijk niet te doen om een accurate schets van de ziekte (wellicht bestaat ze niet echt), maar enkel om de functie ervan: een soort deus ex machina, die ons nog net op tijd redt van de complexe vraag hoe twee jongens uit welgestelde families ertoe komen zich zo te misdragen.
Je zou kunnen stellen dat Het diner in 3D begint, en daarna langzaam zijn dimensies verliest. Het immorele universum grijpt de lezer naar de keel, maar zal hem niet zo lang blijven achtervolgen. Een spannend en grappig boek, maar tegelijkertijd toch ook een gemiste kans. [Johanna Cassiers] Verberg tekst

De structurering van deze roman van Herman Koch (1953) volgt de gangen van een diner. Dineren is oorlog en dat zullen we weten. In een toprestaurant komen vier mensen samen: de ik-figuur, Paul, een afgekeurd docent, en zijn echtgenote; zijn broer, beoogd minster-president, met ook zijn vrouw. Irritaties hopen zich vanaf het begin in het hoofd van Paul op. Zij gelden zijn broer, maar ook het restaurant. Met de wereld van de haute cuisine wordt meedogenloos afgerekend. Hilarische observaties, maar ook innerlijk commentaar op gespreksonderwerpen, roepen het Jiskefet-verleden van Koch in herinnering. De kinderen van de dinergangers hebben een wandaad begaan. Hoe daarmee om te gaan? Hoe ver ga je als ouders in het toedekken van de gruweldaden van kinderen? Hoe waarborg je geluk en toekomst? In agressie is Paul eerder over de schreef gegaan. Is zijn zoon genetisch bepaald? Zorgvuldig doserend werkt deze roman naar een apotheose. Een verontrustende, maar ook humoristische roman. Stilistisch sterk, een urgent en krachtig boek. Paperback; vrij kleine druk. Bekroond met de NS Publieksprijs 2009. Verberg tekst