Toen eind oktober, ruim een jaar na de Nederlandse, eindelijk de Engelse vertaling van 1Q84 verscheen, lag bij ons alweer een ‘nieuwe’ Murakami in de winkel. De novelle Slaap legde een heel parcours af. Murakami schreef hem oorspronkelijk voor de bundel TV People uit 1990, in de periode dus tussen de romans Dans dans dans (1988) en Ten zuiden van de grens (1992), die hij voornamelijk buiten Japan doorbracht. De Engelse vertaling verscheen in 1993, in de bloemlezing The Elephant Vanishes. Die bevatte zeventien verhalen uit Murakami’s oeuvre die de auteur mee hielp selecteren, speciaal voor de westerse markt. Later (en niet eerder dus) verscheen ook een Japanse versie van die bundel. In het Nederlandstalig boek De olifant verdwijnt (2005) stonden echter slechts zes van de verhalen in het Engelse, en Slaap was daar niet bij. In 2010 kwam in Duitsland een aparte editie van die novelle uit, met illustraties van de befaamde tekenares Kat Menschik. Murakami was daarover zo in de wolken dat hij die geïllustreerde editie ook in het Japans liet uitbrengen (en daarvoor het verhaal licht aanpaste). En nu is ze er dus ook in Nederlandse vertaling. Oef.
De illustraties van Menschik helpen in ieder geval om een gepaste bevreemdende sfeer te creëren. Een huisvrouw van bijna dertig, getrouwd met een tandarts en moeder van een zoontje, blikt terug op zeventien dagen en nachten zonder slaap. Het blijkt niet zomaar een geval van slapeloosheid, want ze voelt zich helemaal niet moe, integendeel.
De vrouw begint haar verhaal met een schets van haar routineuze leventje, en dan vertelt ze hoe ze zeventien nachten daarvoor wakker schoot uit een nare droom en er een oude man aan haar bed stond (of droomde ze dat ook? — dit is tenslotte Murakami). Aanvankelijk verwondert ze zich nog over haar onwerkelijke situatie, maar als een typische Murakamiprotagoniste aanvaardt ze die al snel. Ze zoekt ook geen medische hulp. Haar man en zoon, allebei vaste slapers, merken er trouwens niets van. ‘s Nachts begint ze een ander leven te leiden, dat haar al snel meer voldoening schenkt dan dat van overdag. Net als toen ze jonger was, gaat ze op de bank chocolade eten en boeken lezen, te beginnen bij Anna Karenina (Murakami laat haar over dit werk uitvoerig commentaar geven). Ze voelt zich vitaler en jonger, en heeft ook behoefte aan meer lichaamsbeweging (zij het niet aan seks met haar man, die haar meer gaat ergeren, ook wanneer hij slaapt). Ze ziet haar wakkere staat als een positieve verruiming. Gaandeweg wordt de analyse van haar toestand existentieel (ze denkt na over de zin van haar leven, de betekenis van de dood en de rol van slaap daarin). Bovendien begint ze in haar auto nachtelijke zwerftochten door de stad te maken, wat leidt tot een luguber voorval.
Slaap bevat dus een aantal vertrouwde Murakami-elementen, het open einde inbegrepen. De ongewone lengte kan erop wijzen dat Murakami eerst een roman in gedachten had. Of wie weet komt die er nog, zoals ook onder andere Norwegian Wood, De opwindvogelkronieken en Spoetnikliefde gegroeid zijn uit eerdere korte verhalen. Voor wie Murakami nog niet las en ervoor terugdeinst meteen met de recente trilogie 1q84 of een andere kanjer te beginnen, kan deze twintig jaar oude novelle in ieder geval een mooie kennismaking zijn. Op echt nieuw werk van Murakami is het wellicht nog even wachten. [Luk Van Haute] Verberg tekst

Na een mysterieuze nachtmerrie kan een jonge huisvrouw ’s avonds de slaap niet meer vatten – op het eerste zicht zonder neveneffecten. Gaandeweg rebelleert ze tegen haar onwetende gezin en kleurloze leven door tijd voor zichzelf te nemen of de huishoudelijke karweitjes bewust machinaal uit te voeren. Niemand lijkt echter het verschil te merken. Hierdoor komen gevoelens van onverschilligheid en haat ten overstaan van haar familie naar boven; kortom, ze ontdekt een kant van zichzelf die ze lange tijd onderdrukt had. In ‘Slaap’ neemt Murakami de lezer mee naar een universum waar nachtmerrie en realiteit ongemerkt in elkaar overlopen. Nergens in de metaforische novelle wordt het duidelijk of de vrouw een lange angstdroom beleeft, écht lijdt aan slapeloosheid dan wel hallucineert. Het van symboliek zwangere verhaal gebruikt prachtige beeldspraak, leest vlot en is bovendien schitterend geïllustreerd met de mysterieuze tekeningen van Kat Menschik. Het voor het eerst in 1990 verschenen ‘Slaap’ is een topwerk uit het oeuvre van de Japanse schrijver (1937) dat door zijn ongekunsteldheid een krachtige indruk nalaat. Kleine druk. Verberg tekst