In ‘Boek drie’ van Haruki Murakami’s 1q84 valt meteen een verschil in structuur op met de vorige twee delen. De hoofdstukken alterneren ditmaal niet alleen tussen de hoofdpersonages Aomame en Tengo, er is ook nog een derde protagonist: Ushikawa, de gluiperige speurneus. De drie krijgen ieder tien hoofdstukken toebedeeld, ook nu met een titel — een soort soundbite eigenlijk — die vaak grappig overkomt (‘Koud of niet koud, God is hier’). Tengo zoekt Aomame, Aomame zoekt Tengo, Ushikawa zoekt hen allebei. En intussen krijgt het concept van de onbevlekte ontvangenis een geheel nieuwe invulling. Een blik op de inhoudstafel verklapt ook al iets over de afloop: er is een extra 31ste hoofdstuk, ‘Tengo en Aomame: al die tijd heb ik hiervan gedroomd’. Het klinkt bijna als het slot van een stationsroman, maar zo zeemzoet wordt het bij Murakami natuurlijk bijlange na niet.
Als gevolg van de alternerende structuur worden, net als in de vorige delen, sommige gebeurtenissen herhaald vanuit een ander perspectief. Al verlopen de drie verhaallijnen niet geheel synchroon, je kunt ook nu vragen stellen bij de opportuniteit van bepaalde herhalingen of nevenplots die de hoofdplot stremmen. De literaire referenties zijn opnieuw ruimschoots aanwezig, zij het niet zo uitgebreid (of, volgens de critikasters, overdreven) als in ‘Boek een’. Uit interviews met de Japanse pers blijkt dat Murakami zich behoorlijk heeft verdiept in Carl Gustav Jung, en met name diens opvattingen over synchroniciteit. Dat Aomame Op zoek naar de verloren tijd van Proust cadeau krijgt, is natuurlijk ook geen toeval. Die zoektocht naar verloren tijd is immers niet alleen in deze trilogie een hoofdthema bij Murakami. En er keren wel meer oude thema’s terug. Als Tengo over het fenomeen van de ‘mother’ en ‘daughter’ stelt: ‘Ze lijkt haar schaduw kwijt te zijn’, gebruikt hij letterlijk het idee van de afsplitsing van het bewustzijn uit de vroege roman Hard-boiled wonderland en het einde van de wereld (1985).
De meeste losse eindjes worden aan elkaar geknoopt, het ene weliswaar al wat vaster dan het andere, maar eigenlijk meer dan we bij Murakami gewend zijn. Uiteindelijk gaat Aomame’s pistool niet af, ‘in strijd met Tsjechovs principe’, maar zoals een personage zegt: ‘Dat hindert ook niet. De twintigste eeuw loopt op z’n eind. Er is een hoop veranderd sinds Tjechovs tijd. […] En gedurende die jaren heeft het schrijven van romans ook een ontwikkeling doorgemaakt.’
In de Verenigde Staten worden in de herfst van 2011 de drie boeken in één keer uitgebracht. De Nederlandse timing lijkt meer op de Japanse: ‘Boek drie’ na een tussenpoos van een klein jaar. Het verschil in Japan was wel dat, bij het verschijnen van ‘Boek een’ en ‘Boek twee’ aldaar, Murakami naar eigen zeggen nog niet wist dat hij een derde boek zou schrijven. Dat deed hij pas na een luide en nadrukkelijke oproep van de lezers. Momenteel wordt er in Japan zelfs druk gespeculeerd over een mogelijk vierde boek, en ook over een prequel doen geruchten de ronde. Maar misschien wil Murakami zelf liever nog wat langer toeven in de parallelle wereld van 1q84 dan er weer een volledig nieuwe te creëren. Want hoe dan ook, je vraagt je stilaan af wat hij hierna in godsnaam nog kan verzinnen zonder echt te gaan recycleren.
[Luk Van Haute] Verberg tekst

Deze Japanse topauteur (1949) breit met dit derde deel een slot aan het tegelijk razendspannende en volumineuze kassucces ‘1q84’. Hij dempt de surrealistische toon van de eerste twee delen* - bij momenten heeft het sluitstuk dan ook veel weg van een literaire detective. Dit einddeel bewijst dat de auteur als geen ander in staat is een vlot leesbare melange van sociaal commentaar, postmoderne verhaallijnen en detective-elementen kan combineren tot een hoogstand geheel. Hij verrast: geen enkele lezer geloofde dat hij de excentrieke voorgaande delen op bevredigende wijze zou kunnen afronden zonder een flauw open einde of een klef slot. Toch slaagt hij erin een extreem leesbare trilogie te componeren, die op meer niveaus te lezen valt en de lezer helemaal opslorpt in een alternatieve realiteit waaruit het moeilijk loskomen is. De verschillende delen van het drieluik vallen niet afzonderlijk te lezen. Het is dan ook vreemd dat ze als aparte boeken op de markt komen. Een uitgave in één enkele band was zinvoller geweest. Maar dat is dan meteen ook de enige kritiek. Kleine druk. Verberg tekst