Moet je iets over het leven van een auteur weten om zijn werk te kunnen appreciëren? Blijkbaar niet. Van een aantal van de grootste auteurs uit de wereldliteratuur weten we helemaal niets (Homeros) of in feite weinig (Shakespeare). Er zijn trouwens moderne auteurs die ervoor gekozen hebben om hun leven helemaal van de buitenwereld af te schermen. Denk maar aan de Amerikanen Thomas Pynchon en J.D. Salinger of de Duitse (?) auteur B. Traven. Ook literatuurwetenschappers zijn lang niet altijd overtuigd van het nut van biografische elementen. In de eerste helft van de 20e eeuw beklemtoonden de verschillende stromingen binnen de autonomiebeweging dat er in de eerste plaats van het werk zelf uitgegaan moet worden. Einde jaren '60 creëerde Wayne C. Booth het concept van de implied author: niet de echte auteur, maar de auteur zoals hij via het werk naar voren komt. Aan de andere kant kan niet ontkend worden dat er heel regelmatig gedetailleerde biografieën van (ook nog niet zo lang geleden) overleden auteurs verschijnen.

Erwin Mortier heeft getwijfeld of hij Avonden op het Landgoed: op reis met Gerard Reve aan de openbaarheid zou prijsgeven. In 1997 worden hij en zijn partner Lieven Vandenhaute bevriend met Gerard Reve en Joop Schafthuizen. Ze helpen Reve o.a. wanneer hij met hartproblemen in het ziekenhuis opgenomen wordt ? het relaas van de avonturen van de volksschrijver aldaar is een van de lichtere episodes uit het boek. In augustus van hetzelfde jaar trekken ze met Reve (maar zonder Schafthuizen) naar des schrijvers "geheime landgoed" in het Franse departement Drôme. Het plan is er negen dagen samen verblijven om er te "schrijven en lezen en wat rond [te] hangen."

Avonden op het Landgoed is het dagboek dat Erwin Mortier tijdens die negen dagen bijhield. Hij heeft het daarna uitgetikt, weggeborgen en pas na Reves dood weer te voorschijn gehaald. En geaarzeld of hij het wel zou publiceren. Het beeld dat van de persoon Reve opgehangen wordt, is dan ook allesbehalve fraai. De man gedraagt zich als een neuroot, is voortdurend dronken, slaat de hele tijd ofwel vuile praat ofwel wartaal uit en verspreidt als gevolg van een totaal gebrek aan persoonlijke hygiëne een steeds erger wordende lichaamsgeur. Om het allemaal nog erger te maken, blijkt Reves geheime landgoed een uiterst primitief bouwwerk te zijn "in autistische stijl", "de isoleercel van een volstrekt voor het leven onaangepast mens." De twee dagen dat Mortier en Vandenhaute er alleen op uittrekken om van Reves "gezeik" (dixit Wouter van Oorschot, de zoon van de bekende uitgever, die even op bezoek komt) af te zijn, ervaren ze als een regelrechte bevrijding.

Een ontluisterend portret, waarvan o.a. Toon Horsten in 'De Standaard der Letteren' zei dat hij het niet gepubliceerd zou hebben. Daarom heeft Mortier uiteindelijk dan toch besloten zijn dagboek te publiceren. In zijn inleiding zegt hij dat de negen dagen op het geheime landgoed zijn appreciatie van het werk van Reve grondig veranderd hebben: zijn gedrag toen illustreerde treffend Reves onaangepastheid aan en zijn angst voor het leven én zijn onvermogen tot echte communicatie. In het tien jaar later geschreven nawoord formuleert Mortier het zo: "De dagen op het Landgoed hadden op pijnlijke wijze Gerards onvermogen blootgelegd om met de complexiteit van menselijke verhoudingen, met het finale en traumatische anderszijn van de ander, om te gaan ? een onmacht die zijn schrijven onophoudelijk heeft aangejaagd."

Ten slotte nog dit. In dit dagboek wijdt Mortier een paar erg lovende bladzijden aan de door hem bewonderde Marquise de Sévigné, die in het "minieme genre" van de brief "de Franse taal ongeëvenaard liet schitteren." Een deel van de fascinatie van het schrijven ligt voor hem in "het manische genot de taal naar je hand te kunnen zetten". Mortier had zich toen hij dit dagboek schreef nog niet geout als schrijver, maar het is heel duidelijk dat hij deze dingen hier al nagestreefd heeft. Voor een keer ga ik met de blurb akkoord: in Avonden op het Landgoed wordt "een reis beschreven die de lezer geen moment onberoerd zal laten."

[Johan Waumans] Verberg tekst

Na de dood van Reve zijn er al drie boeken verschenen waarin de nadagen van de dementerende auteur op nietsontziende wijze worden beschreven (eerder Ad Fransen en Niek van Tilburg). De toen nog onbekende Erwin Mortier verbleef van 19 t/m 26 augustus 1997 met zijn partner bij Reve in diens Franse huis. Inmiddels werd Mortier een gevierd schrijver en nu publiceert hij zijn dagboekaantekeningen. De situaties die hij schetst zijn deerniswekkend en schokkend. Reve was reeds de totale ontluistering ten prooi, vervuild, onophoudelijk beschonken en seksueel intimiderend. Mortier poogt met inleiding en nawoord Reves decorumverlies te duiden alsof ook daarin de kern van diens werk schitterend komt bloot te liggen. Daarin slaagt hij maar gedeeltelijk. Na Fransen is hij wel een zeer goede tweede, mede door zijn fabelachtige formuleringen, waarin hij zich schatplichtig toont aan de bewonderde meester. Wat blijft, is de vraag of we deze ontluisterteksten nu echt zo nodig hebben, of een willige markt niet de ethische bescheidenheid verdrukt. 't Is mooi, maar tragisch en zo droevig stemmend. Verberg tekst