Acht jaar had de gewezen koloniale ambtenaar Jef Geeraerts nodig om, zoals hij dat zelf placht te zeggen, te 'genezen' van zijn ervaringen in Belgisch Congo. Hij verliet de voormalige kolonie halsoverkop bij de onafhankelijkheid in 1960, net een halve eeuw geleden. Dat trauma schreef hij in 1968 van zich af met Gangreen I Black Venus. De roman kende niet alleen meteen een schandaalsucces, hij groeide ook uit tot een mijlpaal in de Vlaamse literatuur.

Maar deed het boek voor Geeraerts wat hij ervan verwachtte? 'Ik heb in dat boek de kolonisator in mij gewurgd en Afrika uit me weggebrand', zo citeert Erwin Mortier hem in zijn nieuwe boek Afscheid van Congo. Mortier kon de proef op de som nemen, want hij vergezelde zijn levensgezel, de televisiejournalist Lieven Vandenhaute, toen die begin dit jaar met hun huisvriend Geeraerts naar Bumba en omgeving trok, de streek in Congo waar Geeraerts indertijd als ambtenaar aan de slag was, om er voor het Canvas-programma Terzake een reportagereeks te draaien.

De reeks ging niet onopgemerkt voorbij. Er was in te zien hoe Geeraerts, tachtig inmiddels, een grote luciditeit heeft opgebouwd tegenover de mentaliteit waarmee hij indertijd naar Congo was getrokken. De afstand in tijd en plaats - Geeraerts was sinds 1960 nooit meer naar Congo teruggekeerd - heeft hem ook genezen van kleffe nostalgie. Niet ten onrechte staat het woord 'afscheid' in de titel van Mortiers boek.

Missjé

Maar of hij die kolonisator in hem wel echt kon 'wurgen', is lang niet zeker, zoals ook indirect uit het boek blijkt. Congolese vrouwen zijn nog altijd 'diertjes' en die zweep waarmee dat zwarte volkje indertijd discipline moest worden bijgebracht, had toch haar nut bewezen.

Het valt ietwat tegen dat Mortier daar niet echt diep op ingaat, al onderstreept hij aan het slot wel even een ambivalentie die hij meent te ontwaren bij Geeraerts, die hij nog altijd door oude demonen geplaagd ziet. Maar veel meer dan door wat de terugkeer naar Congo met Geeraerts doet, lijkt Mortier te zijn getroffen door het land zelf.

Het was de eerste keer dat hij voet op Afrikaanse bodem zette en qua vervreemding moet Congo, hoe 'Belgisch' het in vele opzichten nog is, nog een graadje erger zijn. Je komt er terecht in een andersoortig universum met heel aparte, niet altijd meteen te doorgronden regels. Mortier vermijdt het cliché, maar er valt nogal wat spreekwoordelijke hitte als een klam deken op hem wanneer hij ergens uit een vliegtuig stapt.

Zijn onervarenheid met het land en zijn relatieve onwetendheid erover hebben een voor- en een nadeel. Het nadeel is een overdaad aan verwondering. Dat leidt bij momenten tot wijdlopigheid in de details, vooral over reisperikelen, die voor een lezer niet altijd erg interessant zijn.

Het voordeel is dat Mortier de confrontatie met dat onbekende aangaat met een frisse, onbevangen blik. Hij stelt er zijn hart voor open, al blijft het curieus dat hij het woord 'monsieur' zoals Congolezen dat uitspreken, vrijwel altijd wat temerig als 'missjé' spelt. Dat staat wel heel dicht bij het 'missié' van de zwartjes in Kuifje in Congo.

Uit de cocon

Zoals wel meer Congo-reizigers verkeert Mortier tijdens zijn elfdaagse tocht eerst lang in de comfortabele cocon van luxehotels, terreinwagens en het gezelschap van de Belgische gemeenschap. Een wereld die erg geïsoleerd is van 'het volk' waarnaar Mortier nochtans 'het nieuwsgierigst' beweert te zijn.

Daarom krijgt het boek pas diepte in de tweede helft, wanneer Mortier, Geeraerts en hun tv-gezelschap wat dieper het land intrekken, weliswaar nog altijd onder Belgische beschutting van pater Carlos en diens missieapparaat. Daar, waar de tijd trager lijkt te gaan, zijn al eens langere gesprekken met enkele Congolezen mogelijk. Niet dat ze de vervreemding opheffen bij Mortier, maar dat hoeft ook niet - die vervreemding vaststellen is al een begin.

DE AUTEUR: een briljant stilist die voor zijn roman 'Godenslaap' de jongste Ako-prijs kreeg.

HET BOEK: in het spoor van Jef Geeraerts op reis in Congo.

ONS OORDEEL: een empathisch, maar soms oppervlakkig reisverslag, waarin een gevoel van vervreemding overheerst.

ERWIN MORTIER

Afscheid van Congo. Met Jef Geeraerts terug naar de evenaar.

De Bezige Bij, 278 blz., 18,90 euro.

Verberg tekst

Jef Geeraerts (80) verbleef van zijn 23ste tot 30ste in Congo als assistent-gewestbeheerder. Hij kreeg er de naam Mambomo Fimbo, wat betekent 'de blanke van de staat die slaat met de zweep'. Voor Jef, wiens schrijverschap er geboren is, is Congo al lang een dubbel verhaal.

Na de dood van zijn geliefde Eleonore (zij overleed in 2008, red.) droomde Jef steeds meer over Congo. Op een gegeven ogenblik vroeg hij aan zijn vriend Erwin Mortier of het mogelijk was dat een mens in geuren droomt. Hij durfde zweren 's morgens te ontwaken met de zware geur van het Congolese woud nog in zijn neus.

In januari trokken journalist Lieven Vandenhaute, zijn partner Erwin Mortier en cameraman Vincent Ponette naar Bumba, de evenaarsprovincie waar Jef destijds woonde. Onder de vlag van 50 jaar Congo maakten ze een docureeks voor Ter Zake.

"Lieven liep al lang rond met het idee. Ook toen Nora (Eleonore, red.) nog leefde, opperde Lieven het al eens tijdens een etentje. We zagen haar befaamde wenkbrauwen omhoog gaan en begrepen dat we het niet moesten forceren. Jef hield toen ook de boot af. Vooral naar Nora toe. Zij was bezorgd omdat Jef geen jonge man meer is en omdat terugkeren naar die evenaarsstreek evenmin evident is. Het is niet te vergelijken met de rijkere provincies. In Bumba is al 40 jaar geen elektriciteit, geen publieke watervoorziening en het is er beestig warm. Ze was ook bang dat iemand Jef iets zou aandoen wegens het verleden. Hij vertelde me tijdens onze terugreis dat hij opgelucht was dat er niks gebeurd was. Hij was ook niet helemaal gerust geweest. Tijdens de jaren 1970, onder het regime van Mobutu, zou er een zwarte lijst hebben gecirculeerd met mensen met wie nog een eitje te pellen was. Jef zou daar ook op gestaan hebben."

Lieven draaide een docureeks, jij besloot er een dagboek van te publiceren. Dit verslag gaat verder dan het zoveelste boek over onze oud-kolonie. Je brengt ook nuance aan in het beeld van Jef als postkoloniale macho.

Erwin Mortier: Als schrijver was deze reis interessant. Ik werd constant geconfronteerd met hoe complex de meest simpel uitziende dingen, maar ook het mens-zijn kan zijn. Jef heeft er het kolonialisme bevestigd terwijl hij er inwendig afstand van nam. Maar hij bevond zich ook in een zeker controlesysteem waarvan hij druk ondervond. Het was er een maquette van het kleinburgerlijke België van de jaren 1950. Jefs oplossing was tot een zekere dubbele identiteit te komen. Zoals ze daar zeiden: 'Jef was tot vijf uur 's avonds een strenge blanke, nadien kwam hij met ons rond het vuur zitten en flikflooide hij met onze vrouwen.' Het was geen geheim dat hij affaires had met inlandse vrouwen. Hij viel tussen de twee culturen in. Voor de andere kolonisatoren was hij een sjamaan, die omhangen met amuletten met de zwarten ging drinken. Maar ook voor de lokale bevolking was hij een soort tovenaar die over bepaalde machten beschikte. Als je met die kennis zijn roman Gangreen I herleest, is het veel minder dat seksboek zoals het destijds in de jaren 1960 werd bestempeld. Het is een verslag van iemand die op vele niveaus een existentiële crisis ondergaat: een huwelijkscrisis, een gewetenscrisis, een zinnelijke crisis.

Ook jij ontsnapt niet aan dat dubbele gevoel dat Congo opwekt.

Het is een verhaal van ongelooflijke nuances. De Congolese vrolijkheid is vaak een sociaal masker. Het is een trots volk, dat altijd piekfijn de straat opgaat. Met de glimlach en de gulheid zelve, ook al moeten ze improviseren om te overleven. Oude en zieke mensen steken ze weg. Congolezen sterven thuis. Alleen.

Meestal begonnen ze spontaan met ons te praten over koetjes en kalfjes. Dan plotseling voelden we de toon veranderen: 'Wat vind je van ons land?' Voor hen is het vooral een aanleiding om er over te vertellen. Een jonge man wees naar de Congostroom en vertelde hoe die vol vis zit en zei: 'Als jullie hier nog waren, dan hadden jullie een bloeiende visnijverheid uitgebouwd'. Die nostalgie en verheerlijking van de periode dat de Belgen er nog waren, begrijp ik wel. Sommige oudere mensen dachten effectief dat Jef terugkwam. Je hoorde ze denken: hij gaat weer achter het bureau van l'administrateur zitten en alles komt goed. Tijdens de kolonisatie waren de wegen en bruggen in goede staat. Congo had het aanschijn van een moderne natie met een van de beste spoornetwerken van Afrika. Maar dat had als achterliggende bedoeling de rijkdommen van Congo makkelijker naar de haven te krijgen. Het bleef een koloniaal regime waarin het draaide om grondstoffen winnen. De oude Congolezen ontkennen dat niet, maar ze voegen eraan toe dat de Belgen ook scholen en ziekenhuizen bouwden. De nieuwe economische grootheden die er nu neerstrijken doen dat niet. In Bumba is geen enkele weg nog verhard. Enkel verderop in het woud zijn er verharde wegen, aangelegd door de buitenlandse exploitanten om hun waren van de daar gevestigde houtvesterijen zo snel mogelijk naar de rivier te brengen. Wegen zonder een meerwaarde voor de lokale bevolking. Vaak brengen die grootheden hun goedkope werkkrachten mee. In Kinshasa stootte ik op een groep Chinese krijgsgevangen die er als dwangarbeiders werkten. In totaal zouden er in Congo zo'n 50.000 Chinese dwangarbeiders zijn. Er is ook meer en meer interesse, vooral vanuit Saudi-Arabië, India, Zuid-Afrika, niet alleen voor wat er in de Congolese grond zit, ook voor wat er op kan groeien. Ze krijgen concessies voor enorme palmolieplantages. Per vliegtuig halen ze de oogsten op. Die praktijk draagt weinig tot niet bij aan de lokale economie en de burgers hebben er vaak geen baat bij. Tijdens de kolonisatie hadden ze ten minste de hoop dat hun kinderen konden studeren en zich ontwikkelen waardoor ze een evolutie zagen. Als je die nostalgie goed beluistert, komt het erop neer dat ze een gezonde samenleving willen die sociaal en politiek goed functioneert. Maar de Congolese overheden lijken weinig tot geen notie te hebben van wat de gemeenschap ten goede komt. Meestal voeren ze enkel infrastructuurwerken uit om stemmen af te kopen.

Vele Congolezen die je ontmoette, schilderden Kabila af als een nog puberende jongen die vooral graag op zijn gameboy speelt?

Die opvatting leeft er heel sterk. Ook de meer ernstige verslaggevers schetsten hem als iemand die weinig ruggengraat bezit. Hij legt zijn entourage weinig in de weg. Die verdeelt de inkomsten die de Congolese grondstoffen creë-ren. Hij en zijn familieclan zouden meer dan één vinger in de diamanthandel hebben. Het lijkt er sterk op dat hij een Mobutu II is. Niet veelbelovend dus.

Om het land echt aan de praat te krijgen, zullen we figuren die louche trekjes hebben maar het toch geheel niet slecht menen, moeten dogen. Die enerzijds als de verlichte despoten handelen vanuit het algemeen belang, maar anderzijds een zeker opportunisme eigen zijn. Het barst er van de rijkdom. Die Chinese honger naar koper en onze honger naar het erts coltan zijn niet weg te cijferen in dat Congolese verhaal.

Je kwam ook in aanraking met de fameuze achterdocht. Sommigen verdachten jullie ervan naar diamant op zoek te zijn.

En dat de camera een vermomde boor was om een proefboring naar diamant te doen. Je proefde een nationale psyche van een bevolking die zich al meer dan een halve eeuw geplunderd voelt.Het is moeilijk voor de Congolese families om uit die spiraal van armoede te geraken. Om een lokale economie uit te bouwen, heb je een soort kapitaalaccumulatie nodig. Maar in Congo leeft de mentaliteit dat je familieleden die het nog slechter hebben, helpt als je iets overhoudt. Eigenlijk redeneert de Congolese elite zo ook: pakken wat er te pakken is en verdelen onder de eigen familie want volgend jaar kan de macht al aan een ander zijn. Ik zie een verband tussen de sociale structuren van de arme bevolking en de heersende overkoepelende structuren. Ik zie dat er dezelfde ethiek. Iemand die zich uit de lagere klasse omhoog werkt, vertoont er hetzelfde overlevingsgedrag. Daarom heeft het weinig zin om enkel die bovenbouw een bepaalde sociale ethiek op te leggen.

Een schrijnend tekort daar, een in slaap sussende overdaad hier. Ik citeer: "Hoe dik zijn de klodders welvaartscholesterol die onze geesten doen dichtslibben."

Ik heb net samen met Lieven Blancquaert een boek af over minderjarige niet-begeleide asielzoekers, Niemand weet dat ik een mens ben. Uit die gesprekken bleek hoe overdonderend de confrontatie met onze overvloedsmaatschappij is. We hebben te veel. En we zijn zo bang om wat we te veel hebben, te verliezen. We hebben voor dat boek kinderen uit Afghanistan gesproken die hun ouders voor hun ogen vermoord zagen worden. Velen gingen door een hel voor ze hier aankwamen. En wij zitten vaak met het simplistische beeld: het zijn allemaal profiteurs. Ook het gemak waarmee we er maar van uitgaan dat alles wat we hebben ook ons volste recht is. We kunnen toch niet blind blijven dat de grote honger in Congo en andere ontwikkelingslanden voortkomt uit onze gulzigheid.

Misschien naast inburgeringscursussen ook een cursus over het ware gelaat van migratie voor ons?

Ik heb ooit in een essay geschreven dat wij eens een 'uitburgeringscursus' moeten krijgen. In die zin dat we wel eens moeten beseffen dat we zowel als land en als Europees continent een heel kleine minderheid vormen. De komende decennia gaan nog meer mensen naar Europa komen. Het is tijd dat de politici dat eens durven zeggen en dat we er ons op voorbereiden. Niet om een Fort Europa te vormen en met boten op de Middellandse Zee te patrouilleren om ze nog net niet uit hun sloepen te schieten. Nee, ik zou durven pleiten voor een Europees ontvangstbeleid. Europa is aan een ijltempo aan 't verouderen. Als ik met Amerikaanse diplomaten of industriëlen spreek, zeggen ze: 'Wat voor een onnozelaars zijn jullie in Europa, van zo'n potentieel buiten de deur te willen houden.'

We doen veel te weinig met die werkelijkheid van globalisering. Kijk naar de grote frustraties bij de moslimjongeren. Ik heb ooit in een gesprek met Anciaux (toen nog minister van Cultuur, red.) geopperd om in het middelbaar naast Latijn en Grieks, klassiek Arabisch te doceren. Het is een prachtige taal die een geweldige literatuur kent. Als ze daar meer over leren, gaan ze misschien minder vastklampen aan allerlei enggeestige interpretaties van de Koran en het gaan beschouwen als het schitterende boek dat het is. De Koran staat vol prachtige poëzie.

Misschien zijn we bang dat onze kleine cultuur weggedrumd wordt?

We moeten ophouden onszelf te zien als iets wat we nooit zijn geweest: een ideale blanke natie. Ik bekijk het niet te idealistisch. Ik ontken de vele problemen niet. De groei naar zo'n samenleving zal niet zonder kleerscheuren verlopen, maar er is geen keuze. Onze cultuur verandert nu eenmaal. Waarom daar bang voor zijn? Ik zit zelfs enthousiast te wachten op een Abdel Kader Benali (Nederlands-Arabische schrijver, red.) die komt aansluiten bij onze Vlaamse cultuur.

We moeten ook het sociaal weefsel herstellen in de buurten en straten. En we moeten niet ontkennen dat er onder meer in Brussel buurten zijn waar je je niet veilig voelt. We moeten optreden. Maar die angst voor het andere heeft toch ook te maken met isolement, eenzaamheid. Ik ben niet de multiculturalist die enkel weet heeft van de leuke Turkse winkeltjes waar je heerlijke gemarineerde olijven kan vinden. Ik ben me bewust dat de kleine criminaliteit het isolement en bijgevolg de angst onder een aantal burgers doet toenemen. In Marokko leeft de gemeenschap figuurlijk nog veel meer op straat. Als kinderen daar hun grenzen gaan aftasten, wordt er snel door een volwassen toeschouwer bijgestuurd.

Waarom hebben we geen politieke leiders die de problemen met multiculturaliteit kunnen uitleggen? Al te beginnen met de eenvoudige waarneming dat samenleven nooit makkelijk is, met een andere cultuur of niet. We leven in overdaad, maar op bepaalde vlakken zijn we héél arm geworden. We zijn geen burgers meer, maar consumptievee en kiesvee. Wist iemand waar deze verkiezingen echt om draaiden? We horen enkel het communautaire verhaal, terwijl de crisis nog lang niet voorbij is. Wat gaan we daaraan doen?

Door dat verliezen van burgerlijke cultuur kunnen we ook moeilijker om met afwijkende meningen of mensen. Ik vind het hoofddoekendebat een belangrijk debat, zolang we maar de juiste vraag stellen. Hoe kunnen we de verworvenheden van de seculiere samenleving vertalen naar de 21ste eeuw? Er is terecht een scheiding tussen kerk en staat, maar dat betekent toch niet automatisch een scheiding tussen de openbaarheid en religie? Een publieke ruimte met reclameslogans als enige woorden, zou triestig zijn.

Verberg tekst

Moet er nog Congo zijn? Voor Jef Geeraerts niet. In Afscheid van Congo verslaat Erwin Mortier de reis die hij en zijn levenspartner Lieven Vandenhaute met hun vriend Geeraerts hebben gemaakt, terug naar de evenaar waar die ooit als koloniaal ambtenaar werkte. Exact vijftig jaar geleden, kort na de onafhankelijkheid, vluchtte Geeraerts er halsoverkop vandaan. De herdenking leek dan ook een ideaal moment om te zien wat er nog uit zijn Congolese jaren terug te vinden was. Vandenhaute maakte er een reportage voor Terzake over, Mortier hield een dagboek bij waarvan eerder uittreksels in De Morgen zijn verschenen.

Van dik hout zaagt men planken, maar daar valt niemand over. Linker is de vanzelfsprekendheid waarmee Mortier en co van 'het literair-historisch en documentair belang' van de onder-neming uitgaan. Geeraerts' Congolese jaren werden verbeeld in zijn meesterlijk vitalistische Gangreen -cyclus, destijds een schandaalsucces. Vandaag een zoektocht ondernemen naar de (resterende) realia is echter een vorm van literair toerisme waarvan de anekdotiek totaal niet in verhouding staat tot de kritieke toestand van het huidige Congo. Al weet Mortier als bellettrist in de brousse wel een beeld van de chaos te schetsen waarover hij oprecht ontsteld is.

Onderliggend gaat het ook al om Geeraerts' literaire nalatenschap. Mortier gipst het beeld dat de auteur straks moet overleven, een testamentaire waarheid over zijn verleden in Congo.

Dat beeld blijft dubbel, die waarheid verscheurend. Congo mag dan wel dood zijn in Geeraerts, zoals hij tweemaal benadrukt, de koloniale herinnering woekert niettemin voort als wild vlees. De vrouwen blijven 'wilde diertjes' en het besef dat de praktijken van toen verwerpelijk waren, gaat gepaard met een ook door Congolezen gedeelde melancholie om de orde die verloren ging. Als gevoel is dat legitiem. Als bron van beeldvorming voegt Mortier er te weinig inzicht aan toe.

ERWIN MORTIER, AFSCHEID VAN CONGO. MET JEF GEERAERTS TERUG NAAR DE EVENAAR , DE BEZIGE BIJ, 278 BLZ., 18,90 EURO, ISBN 9788023457794.

Verberg tekst

Lieven Vandenhaute maakte voor Ter Zake een van de boeiendste reportages in het kader van vijftig jaar onafhankelijkheid van Congo. Samen met Jef Geeraerts trok hij naar het land waar de schrijver zeven ingrijpende jaren doorbracht. Zijn ervaringen in Afrika maakten van hem niet enkel een ander mens, maar leidden ook tot de beste Vlaamse Congoromans: Ik ben maar een neger en het beruchte Gangreen. Geeraerts zag nu, na een halve eeuw, zijn oude woning terug, ontmoette er opnieuw stamhoofd en vriend Egbunde en ging tevergeefs op zoek naar de Congolese geliefde die hij achterliet toen hij in 1960 wegvluchtte.
In hun kielzog reisde ook Vandehautes levenspartner Erwin Mortier mee, die over de bijzondere trip een knap reisverslag in dagboekvorm schreef. Afscheid van Congo is tegelijk minder en meer dan de tv-documentaire. Minder omdat zelfs de meest empathische beschrijving ? waar de stilist Mortier in uitblinkt ? niet kan tippen aan de realiteit. Of het nu gaat om de blijdschap van de inwoners of om de aftakelende infrastructuur, wie de beelden heeft gezien, weet dat alles altijd nog net iets heftiger is dan de tekst suggereert. Een paar foto's hadden bepaalde verhalen krachtig kunnen illustreren. Maar Mortiers boek is ook oneindig veel rijker dan de reportage omdat het dingen contextualiseert, wat onmogelijk was op televisie, waar de tiendaagse reis in vier keer tien minuutjes werd samengevat. Die bredere opzet leidt ertoe dat Geeraerts in het boek veel minder het hoofdpersonage is dan in de tv-versie. Het bezoek van de ex-koloniaal is voor Mortier eerder een aanleiding om zelf indrukken te noteren, maar vooral, en daar zit de extra dimensie van zijn boek, diepgaande gesprekken te voeren met Congolezen. Daarbij is de sterke nostalgie naar de koloniale tijd opvallend. Het is iets waar ook Mortier van schrikt, maar hoe genuanceerd hij er ook mee tracht om te gaan, door zijn onderwerp ? Jefs heerlijke tijd in Congo ? is het moeilijk om die naïeve heimwee niet te bevestigen. Onder Belgisch bewind was het land er effectief beter aan toe, maar de tol voor die relatieve welvaart (de gruwelijkheden tegen de bevolking, de plundering van grondstoffen) krijgt al te terloops aandacht. Bovendien blijft Geeraerts' blik een typisch koloniale ? nergens stelt hij zijn handelen ter discussie. Op die momenten heeft Mortier, als vriend van de auteur, te weinig kritische distantie.
Dat neemt niet weg dat Afscheid van Congo een ontstellend beeld schetst van de chaos in onze ex-kolonie, en wanneer het inlandse stemmen aan het woord laat die een haarscherpe analyse van de huidige toestand en het heersende systeem maken, is het ook een geëngageerd boek. Anders dan Avonden op het landgoed, Mortiers hilarische verslag van zijn reis met Gerard Reve, is het daardoor niet enkel literatuurhistorisch, maar ook politiek een belangwekkend document. [Carl De Strycker] Verberg tekst

De uitgangspositie van 'Afscheid van Congo' is geniaal in zijn eenvoud: Erwin Mortier (die onder meer uitblonk met onder andere 'Marcel' en 'Godenslaap') trekt samen met schrijver Jef Geeraerts terug naar het Congo waar die laatste een groot deel van zijn leven heeft doorgebracht. Voor Mortier zelf is het zijn eerste bezoek aan het land, voor Geeraerts het eerste sinds hij na de onafhankelijkheidsverklaring Congo moest ontvluchten voor zijn eigen veiligheid.

Het mooie aan 'Afscheid van Congo' is dat je de reis bijna zelf meemaakt. Als een echt reisdagboek begint het verhaal wanneer de schrijvers in het vliegtuig op weg naar Kinshasa zitten, en eindigt het ook wanneer het landingsgestel opnieuw Belgische bodem raakt. En net omdat het Mortiers eerste bezoek is aan het Afrikaanse continent, neem je zijn eerste indrukken als aannemelijk aan. Dat maakt van het verslag een eerlijk verhaal, dat geschreven is in de prachtige stijl die Mortiers werk kenmerkt.

Maar toch is het vooral het verhaal van Geeraerts dat van 'Afscheid van Congo' een absolute topper maakt. Het weerzien van de Gangreen-schrijver met zijn oude makkers, en de dubbele gevoelens die de reis bij hem oproept, grijpen je op sommige momenten recht naar de keel. De vorm waarin Mortier het geheel giet, draagt alleen maar bij aan de pracht. Een vlot leesbaar en knap geschreven reisverslag, maar veel meer dan dat alleen.

Verberg tekst

De bekende Belgische schrijver, die ooit koloniaal ambtenaar was, diep in het binnenland van Congo, keert nu als tachtigjarige terug naar dat land, vergezeld door een cameraman en de auteur van dit boek. Voor de oude man is het een weerzien met de streek waar hij als een vorst de scepter zwaaide ('discipline!'), wrede lijfstraffen uitdeelde ('streng maar rechtvaardig') en tientallen Congolese vrouwen heeft gehad ('net wilde dieren'). Nu is alles in verval; anarchie en corruptie heersen, onderwijs en gezondheidszorg schieten te kort. Alleen de missie functioneert nog, dank zij een blanke missionaris. Voor de auteur is het zijn eerste bezoek aan Afrika: de eindeloze beschrijvingen van slechte wegen, haperende infrastructuur en corrupte ambtenaren voegen weinig toe aan wat we al weten. Het boek reflecteert weinig op het Belgisch koloniale bewind en geeft weinig analyse van het huidige Congo. Tussen de regels door klinkt ook het taboe dat Congo nog steeds is voor België: 'kom niet aan ons verleden!'. Een luchtig geschreven verslag van een nostalgische reis naar het verleden. Verberg tekst