Deze nieuwe aflevering uit de bekende reeks 'De mooiste van...' oogt aan de buitenkant al zeer aansprekend. Niet alleen om dat de dichtregels de lezer al vanaf de kaft tegemoet slaan, maar vooral door de intrigerende foto die op de voorkant prijkt en waarop een onwerkelijke, klinisch witte ruimte te zien is. Bovenop een grote kast in dit wat beklemmende interieur ligt een vrouw. Hoe is ze daar terechtgekomen? Wat doet ze daar, voor zover ze in leven is? Dromen? Mediteren? We hebben er het raden naar, maar wel riep deze voorstelling, die ook wel iets sensueels heeft, bij mij onmiddellijk de associatie op met een van de prozagedichten van Baudelaire (niet in deze bundel opgenomen), 'Anywhere out of the world', dat begint met een vergelijking van het leven met een ziekenhuis waarin elke zieke bezeten is van het verlangen van bed te veranderen, en eindigt met de uitroep van de ziel van de dichter dat elk reisdoel goed is, als het maar niet in deze wereld is.

De onlosmakelijke verbinding tussen ziekte en verlangen, schoonheid en verderf, sensualiteit en rotting, is een thematische rode draad in het werk van Baudelaire, die als dichter op het kruispunt stond en belangrijk vormgever was van wezenlijke stromingen of tendenzen als de romantiek, het symbolisme en het decadentisme. In zekere zin was hij de eerste moderne dichter, die in de kolken van het stadsleven werd meegezogen, die van zijn pennenvruchten moest leven (en dus straatarm was), zich radicaal tegen het establishment keerde, en wiens poëzie de burgerij niet alleen bruuskeerde wegens de schandalige erotische en ook anderszins zedeloze inhoud, maar ook door de moeilijkheidsgraad ervan: de beelden die deze 'poète maudit' gebruikte, werden veelal als incoherent en daarom als ronduit schokkend ervaren.

Daarin is intussen wel verandering gekomen. Inmiddels wordt de ziener-dichter Baudelaire terecht als een van de allergrootsten gezien en mag hij zich verheugen op een niet aflatende stroom vertalingen en hervertalingen, waarin deze mooie tweetalige editie van Koen Stassijns en Ivo Van Strijtem nu als laatste is opgedoken. De titel De mooiste van Charles Baudelaire is overigens wel wat misleidend, want de samenstellers blijken zich tot de Fleurs du mal te hebben beperkt en dus niet te hebben geput uit Le spleen de Paris, de bundeling van vernieuwende prozagedichten waaronder het hierboven genoemde. Dat is jammer, maar anderzijds is het ook weer grappig om te bedenken dat nauwelijks vier jaar geleden in de wereldpoëzie-bibliotheek van De Morgen een boek met juist uitsluitend prozagedichten verscheen, getiteld De mooiste gedichten van Charles Baudelaire.

Maar de mooiste die nu zijn uitgekomen hebben al bij al toch heel wat te bieden: een ruime keuze uit de Bloemen van het kwaad in een geheel nieuwe thematische indeling, een inleiding van Maarten van Buuren, en een lezenswaardig voorwoord waarin vertaler Jan Pieter van der Sterre zijn aanpak en keuzes toelicht. Die zijn over het algemeen aannemelijk; zo heeft hij bijvoorbeeld zonder rijm vertaald omdat eindrijm in het Nederlands nu eenmaal gauw te veel nadruk krijgt, hanteert hij als versregel de bij Baudelaire dominerende twaalflettergrepige alexandrijn (om het origineel dichter te kunnen benaderen) en last hij omwille van het ritme in zijn verzen de nodige tegenaccenten in, beducht als hij is voor de dreun van een te regelmatig metrum.

Dat is allemaal zeer verdedigbaar, temeer omdat bijvoorbeeld het ontbreken van het eindrijm bij Van der Sterre her en der wordt gecompenseerd met klankrijm, zoals in de slotterzine van het sonnet 'Parfum exotique' ('Geur uit den vreemde'):



Pendant que le parfum des verts tamariniers,

Qui circule dans l'air et m'enfle la narine,

Se mêle dans mon âme au chant des mariniers.

terwijl de zoete reuk van groene tamarinden

zacht zwevend door de lucht mijn neusschelp binnendringt

en zich in mij vermengt met zang van varensgasten.



De geur van tamarinden, die in een harmonie der zinnen één wordt met de zang van zeelieden, doet dat in het Frans des te meer door het rijke rijm van tamariniers met mariniers, iets wat in de vertaling mooi is weerspiegeld in de subtiele klankherhalingen (zoete ... groene / zacht zwevend ....zich vermengt met zang van varensgasten). Ook op andere plaatsen gaat hij zo te werk: in het beroemde refrein 'Là, tout n'est qu'ordre et beauté, / Luxe, calme et volupté' ('Ginds is alles rust en orde / weelde, schoonheid, zinnenlust'), herschikt de vertaler, ordent hij wat logischerwijs bij elkaar hoort (rust en orde), brengt hij een niet te nadrukkelijk middenrijm aan en laat hij het ritme van het wiegelied intact.

En zo valt er nog veel meer te genieten in deze met aandacht en overduidelijk met liefde vertaalde gedichten, en kan de lezer naar hartenlust in deze bloemlezing grasduinen of, om de suggestie uit het voorwoord op te volgen, een eigen boeket samenstellen van deze buitenaards mooie poëzie. [Clemens Arts] Verberg tekst

Vertalingen van Baudelaire (1821-1867) in overvloed en in vele talen. Hadden voorgangers als Bert Decorte ("De bloemen van den booze", 1946), Menno Wigman (1986), Petrus Hoosemans (1995) en Peter Verstegen (1995) al Nederlandse vertalingen van zijn hoofdwerk gepubliceerd, de uitdaging ook zelf die berg te beklimmen, blijft sterk, zoals blijkt. Vertaler Van der Sterre laat in zijn verhelderende voorwoord zien welke benaderingen gebruikelijk zijn en volgens welke criteria hij hier de representatieve selectie van 55 gedichten heeft vertaald en gerangschikt. Ritme is nu beredeneerd boven het rijm verkozen en thematische verwantschap het ordeningsprincipe. De inleiding van de Utrechtse hoogleraar Van Buuren positioneert Baudelaire vervolgens op de literaire stamboom en peilt diens gemoedstoestand. Instructieve, doorwrochte opstapjes naar de tweetalig afgedrukte gedichten, waarin de welluidende schokeffecten van dandy Baudelaire weerklank zullen blijven oproepen. Uitmuntend studiemateriaal voor studenten Frans, maar zeker ook een aantrekkelijk panorama voor de poëzieliefhebber tout court. Verberg tekst