Maar liefst zes (onafhankelijk van elkaar te lezen) romans over de Spaanse Burgeroorlog (1936-1939) en de daaropvolgende Francodictatuur is Almudena Grandes van plan te schrijven. Inés y la alegría was het eerste, en De vijand van mijn vader het tweede deel in genoemde reeks. In deze laatste roman staat de periode 1947-1949 centraal. Het Francoregime is inmiddels geconsolideerd, al zijn de antifranquistische verzetsbewegingen nog volop actief, bijvoorbeeld in het Andalusische gebergte, waar de maquis — guerrillero’s — zich schuilhouden. Deze groepjes mannen — met soms een enkele vrouw — worden gesteund door de ‘rooie’ bergbewoners en hun belangrijkste inkomstenbron om de strijd te kunnen voortzetten bestaat uit berovingen en ontvoeringen. Hun acties zijn voornamelijk gericht tegen het apparaat van de Guardia Civil, onder wie ze vele slachtoffers maken. Sommige maquis groeien uit tot ware legenden, zoals de Cencerro uit deze roman, die zelfs na zijn dood blijft voortleven en bankbiljetten signeren. De guardia’s op hun beurt schromen niet gevangengemaakte maquis ‘in de rug’ neer te schieten, zogenaamd tijdens hun vlucht. Begin jaren vijftig komt er min of meer een einde aan de Andalusische maquisbewegingen, wat voor een groot deel het werk is van verklikkers.
De negenjarige Nino is het zoontje van een guardia civil en hij woont met zijn ouders en zusjes in de kazerne van een dorpje in de Sierra Sur. Het is vanuit zijn perspectief dat de lezer het dorpsleven, de voortdurende spanning tussen de gevestigde franquisten en de overwonnen republikeinen, de in twee kampen opgedeelde families beziet. Vanwege zijn korte gestalte lijkt het onwaarschijnlijk dat Nino zijn vader als guardia civil zal opvolgen. Daarom stelt zijn vader voor dat de jongen typelessen gaat volgen om een tamelijk zekere toekomst als ambtenaar tegemoet te kunnen gaan. Na een poosje ‘tikoefeningen’ op het bureau te hebben gedaan, volgt hij uiteindelijk echte lessen op de hoeve bij doña Elena, een ‘rooie’ vrouw, die hem tevens inwijdt in de liefde voor het geschreven woord — de Spaanse titel van deze roman luidt ‘De lezer van Jules Verne’ — en in de Spaanse geschiedenis zoals ze niet op school wordt onderwezen. Deze ‘lessen’, zijn vriendschap met de zonderlinge nieuwkomer in het dorp, Pepe el Portugués, en hetgeen de jongen hier en daar opvangt scherpen Nino’s bewustwordingsproces: niet alles is wat het lijkt, en wie is nu eigenlijk de ware vijand van zijn vader? Wat is de waarheid?
De geschiedenis waarover Almudena Grandes verhaalt is zonder meer interessant. De gekozen vertelvorm — inzoomen door subtiele flashbacks — is dat ook. Toch wil Nino’s verhaal maar niet beklijven; debet daaraan is de verbeuze, niet bij een jongen van zijn leeftijd passende stijl die Grandes in net iets te veel passages toepast.
[Jacqueline Visscher] Verberg tekst

Het verhaal van Nino, een jongetje dat opgroeit in Zuid-Spanje van 1947 tot 1949, de periode die nu bekend staat als ‘De driejarige terreur’. Nadat de fascisten in 1939 de burgeroorlog in hun voordeel hadden beslecht, is de guardia civil onder Franco nog jaren bezig geweest om iedere vorm van verzet uit te roeien. De vader van Nino is ook ‘guardia’, maar komt uit een familie van republikeinen (‘rooien’). Nino raakt bevriend met Pepe, een mysterieuze man die niet openlijk partij kiest, maar wel zijn ogen opent voor het onrecht dat al zijn dorpgenoten door de oorlog is aangedaan. Nino raakt steeds meer in de war: moet hij kiezen voor zijn vader of voor zijn nieuwe vrienden die aan de andere kant staan. Een mooi opgebouwd verhaal, waarin de gecompliceerde werkelijkheid van het na-oorlogse Spanje treffend wordt geschetst door de ogen van een kind van 9 tot 11 jaar. De Spaanse schrijfster (1960) schreef al acht romans en verhalenbundels, waarvan diverse in het Nederlands zijn vertaald. Normale druk, leeslint. Verberg tekst